Melissa Geers begint de deelsessie over ‘Nu Niet Zwanger’ met een vraag. Wat is duurder, een spiraaltje of abortus? Het antwoord is bij de meeste deelnemers bekend. Een zwangerschap afbreken is gratis, terwijl een spiraaltje rond de 150 euro kost. De vraag is relevant, legt de projectleider uit op basis van ervaringen uit de praktijk. Zo ziet GGD Haaglanden vrouwen die meerdere malen zwanger raken omdat ze de anticonceptie niet kunnen betalen en dan kiezen voor een abortus.
Een van de doelen van het programma Nu Niet Zwanger Haaglanden is dat zowel de vrouw én man niet meer overvallen worden door een zwangerschap. Het project wil inwoners in een kwetsbare positie in Den Haag, Westland, Zoetermeer, Leidschendam-Voorburg en Rijswijk helpen bij het maken van een bewuste keuze over zwangerschap, seksualiteit en anticonceptie. Een gesprek is wat Geers betreft niet eenmalig maar moet eigenlijk doorlopend worden gevoerd, wil het effectief zijn, benadrukt Geers.
Doelgroep zijn mensen met meerdere problemen en een beperkte zelfredzaamheid. Vaak zijn ze in beeld bij verschillende hulporganisaties, zonder dat één ervan de kinderwens bespreekbaar maakt. “Van die handelingsverlegenheid moeten we af”, benadrukte de projectleider. Ben je als professional verantwoordelijk? Dat niet, maar je hebt wat Geers betreft wél de plicht om een kinderwens bespreekbaar te maken.
Er is een maatschappelijke shift nodig in het denken over kinderwens en zwangerschappen. ‘Je moet niet zomaar een kind maken’, is daarbij de boodschap. De vraag naar de kinderwens druist wat haar betreft niet in tegen zelfbeschikkingsrecht en keuzevrijheid. “Het is een vraag zonder oordeel. Het gesprek hierover voeren maakt het voor stellen mogelijk om een geïnformeerde keuze te maken.”
Geers en haar collega Van Wijngaarden geven tips om zo’n gesprek goed te laten verlopen. Geers: “Eerste vraag moet wat mij betreft niet zijn: ‘Gebruik je anticonceptie?’ Dan schieten cliënten direct in de verdediging. Beter is de vraag: ‘Zie jij jezelf het komende jaar zwanger worden?’ Ter ondersteuning van dit gesprek zijn door de GGD praatplaten ontwikkeld, toont Van Wijngaarden. “Een laagdrempelige manier van werken waarbij alle vragen rond een kinderwens aan bod komen. Wat is er nodig? En wat het je al geregeld?”
Vijf factoren moeten in het gesprek aan bod komen, denkt Geers. “Naast kennis van zwangerschap, seksualiteit en anticonceptie moet daarbij ook gesproken worden over de emoties achter de kinderwens. ‘Waarom wil je kinderen? Het antwoord daarop kan ook zijn om de partner aan je binden of de eenzaamheid verdrijven.” Ook de culturele context speelt een rol. Denk aan de sociale druk op jonggehuwden in sommige wijken om zo snel mogelijk zwanger te worden. Een ander thema zijn de financiën. NNZ Haaglanden heeft een anticonceptiebudget om vrouwen die geen geld hebben voor een spiraaltje te ondersteunen.
Hulpverleners vinden het nog steeds spannend om een gesprek over de kinderwens te starten. ‘Ben ik wel degene die deze vraag mag stellen?’ horen de twee deskundigen regelmatig terug. Juíst deze gynaecologen, verloskundigen, huisartsen en (jeugd)hulpverleners zijn de aangewezen personen, vinden de twee. “Zonder onze sociaal-medische partners gaat onze missie niet slagen.” De hulpverleners doen er goed aan hun mening opzij te zetten. Van Wijngaarden: “Ook al vind je kinderwens een superslecht idee, zet dat bij een open gesprek opzij.” Geers: “Een vrouw voelt feilloos aan als achter een vraag een oordeel zit. Het gevolg is dat je de verbinding kwijt bent.”
Vergeet daarbij de mannen niet, is een laatste tip van Geers en Van Wijngaarden. “Mannen moeten op het thema kinderwens net zo goed de regie willen voeren, de gevolgen van een ongewenste zwangerschap zijn voor hen ook groot.” Er is sprake van een anticonceptiekloof. Waar vrouwen de keuze hebben uit verschillende middelen kunnen mannen alleen gebruikmaken van een condoom of sterilisatie. Desondanks zien de twee een sterkere rol van de mannen als belangrijke pijler om ongeplande en ongewenst zwangerschappen te voorkomen. Geers: “We zijn nu ruim vier jaar bezig en hebben twee mannen bereikt. Dat moet anders.”
“Het is voor ons als onderzoekers waardevol om na vijf jaar de ervaringen te horen van GGD Haaglanden met het programma Nu Niet Zwanger. De worsteling om ook vaders te betrekken in dit programma is een bekend probleem dat ook uit onderzoek naar voren komt. Mooi om te zien dat hier aandacht voor was en dat dit werd herkend door de andere professionals die aan de presentatie deelnamen.”