E
Sowieso hebben jongvolwassenen een grotere kans op depressieve gevoelens. De zwangerschap is daarin een kwetsbare periode. Bovendien richten veel sociale media en influencers zich juist op die periode, constateert Muskens. Zij onderzocht het gebruik van social media in juist die periode. “Social mediagebruik tijdens de zwangerschap verschilt. Een aantal zwangeren volgt profielen en berichten die zijn gerelateerd aan hun zwangerschap. Maar dat verandert ook het algoritme. Door meer over zwangerschap te volgen krijg je ook meer berichten en video’s gerelateerd aan de zwangerschap.”
Vrouwen geven drie motieven om actief te zijn op social media: het verkrijgen van informatie en inspiratie, het vergelijken met anderen en verslaving en verveling. Dat heeft consequenties. Het vergelijken met anderen kan leiden tot gevoelens van teleurstelling, jaloezie en twijfel. Maar het kan ook voor geruststelling en herkenning zorgen. Het gebruiken van social media als informatiebron kan gevoelens van angst, verwarring en onzekerheid oproepen. Maar het kan ook waardevol zijn door tips en antwoorden. De categorie social mediagebruik uit verveling heeft de meest negatieve gevolgen, constateert Muskens. “Dan leidt het gebruik van social media tot frustratie en onzekerheid. En een schuldgevoel omdat actief zijn op sociale media tegelijkertijd als tijdverspilling wordt gezien.”
Marion van den Heuvel deed onderzoek naar de gevolgen van smartphonegebruik vlak na de geboorte. “Een groot gedeelte van de ontwikkeling van een kind gebeurt in de eerste 1000 dagen. Denk aan ontwikkeling van taal, maar ook aan het omgaan met emoties als vermoeidheid en frustratie. Als een ouder daar niet of onvoldoende voor beschikbaar is, zal dat ontwikkelproces minder soepel verlopen. Minder contact is minder bonding.”
In Tilburg heeft Van den Heuvel een oud experiment opnieuw uitgevoerd: het Still Face experiment. Baby’s spelen twee minuten met hun moeder, daarna mag de moeder twee minuten niet reageren. De stelling achter het onderzoek: niet alleen aanwezigheid van de ouder is belangrijk, maar ook interactie en sensitiviteit. Van den Heuvel: “Destijds werd gezegd dat het niet realistisch was dat een moeder niet zou reageren als een kind begint te huilen.” Maar langdurige afleiding van een ouder door intensief telefoongebruik, is in de huidige tijd wél realistisch.
“We zagen in onze Tilburgse versie van het Still Face experiment dat zodra de moeder op de telefoon kijkt, de baby flink gaat protesteren”, legt Van den Heuvel uit. “Het toont minder positieve emoties en laat meer negatieve emoties zien zoals huilen, schreeuwen en overstrekken.” Na die twee minuten stillface wordt het kind getroost, waarna moeder nog één keer twee minuten alleen maar naar de telefoon kijkt. Van den Heuvel: “Sommige kinderen lieten zich na die tweede keer slecht troosten.”
Er is een foto dat een moeder borstvoeding geeft, waarbij het kind naar de moeder kijkt en de moeder naar de telefoon. Van den Heuvel: “In dergelijke situaties geeft de moeder borstvoeding met minder aandacht en kijkt zij minder goed naar het kind. Ik hoor van verschillende lactatiedeskundigen dat er best veel voedingsproblemen zijn bij borstvoeding en dat zij de telefoon daar soms de schuld van geven.” Dat is, haast Van den Heuvel zich te zeggen, nog niet onderzocht. Dat wil zij wel gaan doen.
Van den Heuvel en Muskens denken dat professionals zoals verloskundigen en kraamverzorgenden een rol kunnen spelen in het ouders bewuster maken van de gevolgen van intensief telefoongebruik. “In een-op-een-interactie hoort geen telefoon thuis. Laat ze bedenken of het nodig is dat de telefoon standaard naast hen ligt.”
In dit filmpje van Universiteiten van Nederland zie je hoe het Still Face experiment in Tilburg is uitgevoerd.